U dečijem uzrastu može da se javi čitav spektar govorno-jezičkih poremećaja. Neki poremećaji su manje upadljivi , dok drugi vidljivo utiču na detetov razvoj, učenje, socijalizaciju i uopšteno na kvalitet života. Zadatak roditelja i drugih odraslih osoba u detetovom okruženju je da uoče ukoliko postoji bilo koji vid odstupanja u njegovom govorno-jezičkom razvoju, a zatim da se obrate stručnom licu radi zajedničkog rešavanja problema.
Najčešći govorno-jezički poremećaji kod dece su:
1. ALALIJA
Alalija je stanje potpune nerazvijenosti govora i jezika kod dece koja imaju očuvan sluh, ali koja
nisu u stanju da razumeju govornu poruku. Ovaj poremećaj uzrokuju oštećenja ili neadekvatno
funkcionisanje onih delova centralnog nervog sistema koji su zaduženi za razumevanje i produkciju govora.
2. DEČIJE AFAZIJE
Pod pojmom dečIje afazije podrazumevaju se svi poremećaji govora i jezika koji su nastali kao
posledica oštećenja mozga. Do oštećenja mozga može doći tokom trudnoće, tokom samog
porođaja ili u ranom detinjstvu, a u zavisnosti od mesta oštećenja zavisi koje govorno-jezičke
sposobnosti će biti pogođene.
3. DISLALIJA
Dislalija je artikulacioni poremećaj, koji predstavlja problem u izgovoru glasova. Dete može zamenjivati jedan glas drugim, što se naziva supstitucija glasova (npr. umesto „ČETKA“ govori „CETKA“), može izostavljati glas što se naziva omisija (npr. umesto „RIBA“ govori „IBA“) ili može doći do distorzije, odnosno nepravilnog izgovora određenog glasa. Jedna od najčešćih distorzija glasova je interdentalni sigmatizam, gde dete prilikom izgovora određenih glasova (S, Z, C,…) stavlja jezik između zuba. Pokretljivost artikulatornih organa (usana, jezika, donje vilice) je preduslov za adekvatan izgovor glasova, upravo zbog toga se u tretmanu izvode vežbe logomotorike koje će poboljšati motorne veštine govornog aparata i obezbediti dobar temelj za učenje glasova. Takođe, postoji određen razvojni red za usvajanje glasova, i upravo tim redom se logopedi vode prilikom planiranja tretmana poremećaja artikulacije.
4. MUCANJE
Mucanje je poremećaj fluentnosti govora, pri čemu su prevashodno oštećeni ritam, tempo i melodija govora, što je uzrokovano pojavom grča na nivou organa koji su zaduženi za artikulaciju (usne, jezik, vilica), fonaciju (glasnice) i disanje (dijafragma i mišići grudnog koša). Najčešće je genetski uslovljeno, međutim, i sredinski faktori igraju značajnu ulogu u nastajanjumucanja. Deca drugačije doživljavaju svet oko sebe nego odrasli i neke situacije poput rođenja mlađeg deteta u porodici ili polaska u školu mogu biti izuzetno stresne za dete, a ukoliko postoji i genetska predispozicija za nastanak mucanja, ovakve situacije mogu biti “okidač” da govor deteta postane nefluentan. Uglavnom se ispoljava kao ponavljanje reči, glasova ili slogova, ali može doći i do potpune blokade govornog toka. Kod osoba koje imaju poremećaj fluentnosti, govorno disanje je uglavnom narušeno. Upravo zbog toga tretman se zasniva, pre
svega, na uspostavljanju pravilne tehnike disanja u toku govora. Mucanje može da se javi i u fiziološkom obliku, u periodu kada dete još uvek usvaja govor. Ono može da iščezne spontano ili pod uticajem tretmana. Tretman mucanja upravo ima za cilj da spreči njegovo produbljivanje I fiksiranje.
5. DEČIJA GOVORNA APRAKSIJA
Dečija govorna apraksija je neurološko oboljenje čiji je osnovni simptom nemogućnost izvršavanja koordinisanih pokreta govornim organima (jezikom, usnama, vilicom), što onemogućava pravilan izgovor glasova, slogova i reči. Koji god pokret da pravimo, bilo kojim delom tela, uključujući i organe za govor, naš mozak mora da “pošalje poruku” mišićima koji treba da se aktiviraju da bi taj pokret bio adekvatno izveden. Kod dece sa govornom apraksijom deo mozga koji je zadužen za pokrete govornih organa je oštećen ili nepotpuno razvijen, što dovodi do poremećaja govora.
6. RAZVOJNA DISFAZIJA
Razvojna disfazija je poremećaj usvajanja ekspresivnog (jezička produkcija) i receptivnog govora(razumevanje govora). Jezičke sposobnosti dece sa razvojnom disfazijom su znatno ispod njihovog hronološkog uzrasta i kognitivnih sposobnosti. Stepen ispoljavanja simptoma se razlikuje od deteta do deteta i može se kretati od potpune nerazvijenosti govora, pa do govora koga karakterišu oskudan rečnik, teškoće pri izgovoru višesložnih reči, kratke rečenice, artikulacioni poremećaji, upotreba samo osnovnih oblika reči, problemi sa usvajanjem gramatičkih pravila, itd… Kod neke dece razumevanje govora je bolje razvijeno od ekspresivnog govora i tada je u pitanju razvojna disfazija ekspresivnog tipa, dok druga deca razvijaju ekspresivni govor bolje nego što razumeju govor sredine. Tada govorimo o razvojnoj disfaziji receptivnog tipa. Ipak, najkompleksnija klinička slika je kod dece čiji su i govor i razumevanje govora nedovoljno razvijeni. Ono što je bitno naglasiti je da se ovaj poremećaj može dijagnostikovati isključivo kod dece urednog sluha i intelektualnih sposobnosti..